Alt i GIMP dreiar seg om bilete. Eit bilete vil alltid samsvara med ei bestemt fil, for eksempel ei TIFF- eller JPEG-fil. Du kan også sjå på eit bilete som direkte tilhøyrande eit bestemt visingsvindauge, men dette er ikkje heilt rett fordi det er mogleg å ha same biletet i fleire vindauge. Det er derimot ikkje mogleg å visa fleire bilete i same vindauget eller at eit bilete ikkje har noko vindauge i det heile.

Eit GIMP-bilete kan vera nokså komplisert. I staden for å samanlikna med eit bilete på eit papirark, er det kanskje betre å førestilla deg GIMP-biletet som ei bunke med meir eller mindre gjennomsiktige ark. Desse arka vert i GIMP og andre liknande program kalla «lag». I tillegg til desse laga kan eit GIMP-biletet også innehalda utvalsmasker, kanalar og banar. Når GIMP i tillegg til alt dette også har ein mekanisme for å leggja til «vilkårlege» data i biletet, såkalla «parasittar», er kanskje forvirringa total. Fortvil ikkje, det er faktisk enklare i praksis enn det lyder.

I GIMP er det råd å ha mange bilete opne samstundes. Er dei store, kan dette bruka ei uhorveleg mengd med minne i datamaskinen. Dette ordnar GIMP med eit sofistikert system for minnehandsaming som gjer det mogleg å arbeida nokolunde smertefritt til og med store bilete. Sjølvsagt er det grenser også her, så skal du arbeida med svært store bilete, løner det seg å ha så mykje RAM (arbeidsminne) som det er råd å skaffa seg.

Eit bilete kan altså samanliknast med eit enkelt papirark eller, dersom det inneheld fleire lag, ein stabel med gjennomsiktige papirark. Du kan teikna på eitt av arka, men likevel sjå dei andre arka gjennom dei gjennomsiktige områda. Du kan også flytta eit ark til ein ny plass i stabelen. Eit vanleg bilete i GIMP inneheld ofte fleire titals lag. Laga treng ikkje vera gjennomsiktige, og dei treng heller ikkje fylla heile biletet. Når du ser på eit bilete, kan det såleis godt henda du ikkje berre ser topplaget, men like gjerne også ei mengd ulike lag eller element frå mange lag.

Digitale bilete er sette saman av eit nett med kvadratiske pikslar. Kvart bilete har ein storleik målt i to dimensjonar, for eksempel 900 pikslar breit og 600 pikslar høgt. Desse pikslane har ikkje ein fast fysisk storleik. For å setja opp eit bilete for utskriving, brukar vi difor ein verdi kalla oppløysing, definert som forholdet mellom biletstorleiken i pikslar og den fysiske storleiken (ofte i tommar) det skal skrivast ut som. Dei fleste filformata, men ikkje alle, kan lagra denne verdien, ofte uttrykt som ppi – (pixels per inch).

Når du skriv ut ei fil, vert storleiken på papirbiletet bestemt av oppløysinga og den fysiske storleiken på pikslane. Det same biletet på 900 × 600 pikslar kan skrivast ut som eit lite 3 x 2-tommers kort med knapt merkbare pikslar – eller som ein stor plakat med store, breie pikslar.

Bilete importerte frå kamera og mobile einingar har ein tendens til å ha ei oppløysing knytt til fila. Oppløysinga er til vanleg 72 eller 96 ppi. Denne oppløysinga er vilkårleg og sett ut frå historiske grunnar. Du kan alltid endra oppløysninga med GIMP ‒ dette har ingen effekt på dei faktiske biletpikslane. Skal bileta brukast på nettet, på mobile einingar, TV-spel, videospel eller kort sagt alt som ikkje er trykt, er oppløysinga meiningslaus og vert ignorert. I staden vert bileta viste slik at kvar biletpiksel samsvarar med éin skjermpiksel.

Ein kanal er ein enkeltkomponent av ein pikselfarge. For ein farga piksel i GIMP er denne komponenten oftast raud, grøn eller blå, av og til med gjennomsikt (alfa) i tillegg. I eit gråtonebilete er komponentane grå og alfa, og for eit indeksert fargebilete er komponentane indeksering og alfa.

Heile den rektangulære oppstillinga for kvar av fargekomponentane for kvar einskild piksel i eit bilete vert gjerne kalla ein «kanal». Du kan sjå desse fargekanalane i kanaldialogvindauga.

Når eit bilete vert vist på skjermen eller vert skrive ut, vil GIMP setje saman desse komponentane slik at kvar piksel får sin bestemte farge. Nokre uteiningar brukar andre kanalar for raudt, grønt og blått. I slike tilfelle vert GIMP sine kanalar omforma til tilsvarande kanalar for den aktuelle visinga.

Kanalane er særleg nyttige når du har behov for å forandra ein av fargane i biletet. Skal du for eksempel fjerna «raude auge», kan du arbeida direkte på raudkanalen.

Du kan sjå på kanalane som masker som styrer utsjånaden til den fargen kanalen gjeld for. Ved å bruka filter på kanalinformasjonen, kan du få fram mange varierte og subtile effektar. Eit godt eksempel på slik filtrering er kanalmiksaren.

I tillegg til desse kanalane kan du i GIMP også laga dine eigne kanalar, eller for å vera meir nøyaktig: dine eigne kanalmasker. Desse vert viste i den nedre delen av kanaldialogvindauget. Du kan oppretta ein ny kanal eller lagra eit utval til kanal(maske). Sjå Masker for meir om dette.

Ofte vil du berre at ein del av biletet skal påverkast når du gjer endringar i eit bilete. Dette er mogleg med «utvals»-mekanismen. Kvart bilete har sitt eige utval. Dette vert til vanleg vist som ei prikkelinje som flyttar seg rundt i bilete (dei berømmelege «marsjerande maura»). Har du markert eit mindre område av biletet, vil dei marsjerande maura visa grensa mellom det utvalde partiet og resten av biletet. Denne grensa er eigentleg ikkje ei «alt eller ingenting» grense, men ein gradvis overgang mellom markert og umarkert område. Overgangen er representert med ein fullverdig gråtonekanal der prikkelinja viser konturen ved 50 %-nivået. Du kan likevel visualisera utvalskanalen med alle sine glansfulle detaljar ved å trykkja knappen Snarmaske.

Kunsten er å laga utval som inneheld nøyaktig det du har behov for, og ikkje noko anna. Dette er såpass viktig at når du meistrar denne kunsten, kan du også rekna deg som ganske avansert brukar av GIMP. Sidan utvala er så nyttige, og viktige, har GIMP fleire måtar å laga utval på: Ei samling av ulike utvalsverktøy, ein meny med utvalsverktøy, og høve til å byta til snarmaske-modus. I snarmaskemodus kan du handsama utvalskanalen på same måte som ein fargekanal, og såleis endåtil «teikna i utvalet».

Når du gjer feil, kan du til vanleg angra dei, det vil seia at du kan føra biletet tilbake til slik det var før du gjorde feilen. Nesten alt du gjer med eit bilete kan angrast. Du kan til og med, til vanleg, angra bakover i fleire steg. Dette er mogleg fordi GIMP registrerer alt du gjer med biletet i ein eigen angrelogg. Denne angreloggen brukar minne, så du kan ikkje angra i det uendelege. Nokre funksjonar brukar lite minne slik at du kan gjera mange endringar før dei første vert sletta, medan andre brukar opp det som måtte finnast av ledig minne før du eigentleg har fått sukk for deg. Du kan bestemma kor mykje minneplass GIMP skal setja av til angreminnet for kvart bilete, men du bør minst ha såpass mykje at du kan angra dei 2 – 3 siste endringane. (Den viktigaste hendinga som ikkje kan angrast, er å lukka biletet. Dersom du har gjort endringar i biletet, vil du difor alltid få spørsmål om du verkeleg ønskjer å lukka det.)

Det aller meste av det du gjer med eit bilete vert utført med GIMP sine innebygde program. Resten vert utført ved hjelp av dei mange programtillegga (engelsk: «plug-ins» eller «plugins») GIMP brukar. Programtillegga er eksterne program som arbeidar tett saman med GIMP, og er i stand til å manipulera bilete og andre objekt på mange avanserte måtar. Ein del viktige programtillegg er pakka saman med GIMP og dukkar opp automatisk når du opnar GIMP. Andre kan du skaffa deg på andre måtar, for eksempel ved søk på Internett. Programtillegga, saman med høvet til å laga eigne skript, er faktisk den enklaste måten alle som ikkje er med i utviklingsteamet for GIMP har til å leggja nye funksjonar inn i GIMP. Du kan finna meir om dette i Del 1, «Programtillegg».

Alle kommandoane i filtermenyen, og mange andre kommandoar i andre menyar, er eigentleg programtillegg. (På grunn av ein feil i GIMP, vert (førebels) mange av programtillegga ikkje omsette fullt ut når du brukar eit anna språk enn engelsk. Utviklarane arbeider med saka Grensesnittet er 100 % omsett til nynorsk).

Utanom programtillegga, som er småprogram skrivne i programmeringsspråket C, kan GIMP også gjera bruk av skript. Det aller meste av skripta er laga i eit språk som vert kalla Script-Fu og er spesielt tilpassa for bruk i GIMP. (Script-Fu er ein dialekt av eit Lisp-liknande språk som vert kalla Scheme). Det er også mogleg å skriva skript i Python og Perl. Desse språka er meir fleksible og kraftigare enn Script-Fu. Ulempen er at dei er avhengige av programvare som ikkje automatisk vert levert saman med eller er tilpassa GIMP. Dermed er det fort gjort å gløyma eitt eller anna slik at programtillegget kanskje ikkje arbeidar korrekt i alle installasjonar eller versjonar av GIMP.