Alt i GIMP dreier seg om bilete. Eit bilete vil alltid samsvara med ei bestemt fil, for eksempel ei TIFF- eller JPEG-fil. Du kan også sjå på eit bilete som direkte tilhøyrande eit bestemt visingsvindauge, men dette er ikkje heilt rett fordi det er mogleg å ha same biletet i fleire vindauge. Det er derimot ikkje mogleg å vise fleire bilete i same vindauget eller at eit bilete ikkje har noe vindauge i det heile.

Eit GIMP-bilete kan vere nokså komplisert. I staden for å samanlikna med eit bilete på eit papirark, er det kanskje betre å førestella deg GIMP-biletet som ei bunke med meir eller mindre gjennomsiktige ark. Desse arka blir i GIMP og andre liknande program kalla “lag”. I tillegg til desse laga kan eit GIMP-biletet også innehalde opplysningar om markeringsmasker, kanalar og banar. Når GIMP i tillegg til alt dette også har ein mekanisme for å leggje til vilkårlege data i biletet, såkalla “parasittar”, er kanskje forvirringa total. Fortvil ikkje, det er faktisk enklare i praksis enn det høyres ut til.

I GIMP er det råd å ha mange bilete opne samstundes. Er dei store, kan dette leggja beslag på ei uhorveleg mengde med minne i datamaskinen. Dette ordnar GIMP med eit sofistikert system for minnebehandling som gjer det mogleg å arbeide nokolunde smertefritt til og med med store bilete. Sjølvsagt er det grenser også her, så skal du arbeida med svært store bilete, løner det seg å ha så mykje RAM (arbeidsminne) som det er råd å skaffa seg.

Dersom du held fast på at eit bilete kan samaliknast med ei papirbunke der kvart lag er eit ark i bunka, kan det enklaste bilete bestå av bare eitt lag, altså tilsvarande eitt papirark. Til vanleg er likevel bileta bygd opp av mange, ofte fleire titals, lag. Laga kan gjerne vere gjennomsiktige, og dei treng heller ikkje dekke heile biletet. Når du ser på eit bilete, kan det såleis godt hende du ikkje bare ser topplaget, men også ei mengd ulike lag eller element frå mange lag.

Kanalane er dei minste einingane i lagstabelen som biletet er byggd opp av, og kan sjåast på som eit ekstra ark i stabelen. Kanalen består av pikslar som kan ha ein verdi frå 0 til 255. Desse verdiane står for “lysverdien” til fargepunktet. Til vanleg blir det brukt ein kanal for kvar av dei tre grunnfargane. Ofte også ein fjerde kanal, alfakanalen, som bestemmer dekkevna til fargepunktet. Den endelege fargen til eit bestemt fargepunkt blir i tilfelle ein kombinasjon av desse fire kanalane.

Markeringsmekanismen gjer det mogleg å arbeida på utvalde område av eit bilete. I utgangspunktet er heile biletet ei markering. Dette blir til vanleg vist som ei prikkelinje som flytter seg rundt bilete (dei berømmelege “marsjerande maura”). Har du markert eit mindre område av biletet, vil dei marsjerande maura skilje det utvalde partiet frå resten av biletet. Dette er bare nesten sant. Markeringar i GIMP er graderte, altså ikkje “alt eller ingenting”, og blir eigentleg representerte ved ein fullverdig gråskalakanal der prikkelinja er ei konturlinje ved 50%-nivået. Du kan likevel visualisera markeringskanalen med alle sine glansfulle detaljar ved å trykka knappen Snarmaske.

Kunsten er å lage markeringar som inneheld nøyaktig det du har behov for, og ikkje noe anna. Dette er såpass viktig at når du meistrar kunsten å lage gode markeringar, kan du også rekna deg som ganske avansert brukar av GIMP. Sidan markeringane er så nyttige, og viktige, har GIMP fleire måtar å gjere markeringar på: Ei samling av ulike markeringsverktøy, ein meny med markeringsverktøy, og høve til å bytte til Snarmaske-modus. I snarmaskemodus kan du behandla markeringskanalen som om det var ein fargekanal, og såleis endåtil “male i markeringa”.

Når du gjer feil, kan du til vanleg angre dei, det vil seia at du kan føre biletet tilbake til slik det var før du gjorde feilen. Nesten alt du gjer med eit bilete kan angrast. Du kan til og med, til vanleg, angre bakover i fleire steg. Dette er mogleg fordi GIMP lager eit historisk oversyn over alt du gjer med biletet. Denne angreloggen bruker minne, så du kan ikkje angra i det uendelege. Noen funksjonar bruker lite minne slik at du kan gjere mange endringar før dei første blir sletta, medan andre bruker opp det som måtte finnast av minne. Du kan bestemme kor mykje minneplass GIMP skal setje av til angreminnet for kvart bilete, men du bør minst ha såpass mykje at du kan angra dei 2 – 3 siste endringane. (Den viktigaste hendinga som ikkje kan angrast, er å lukke biletet. Dersom du har gjort endringar i biletet, vil du difor alltid få spørsmål om du verkeleg ønskjer å lukke det.)

Mange, kanskje dei fleste, tinga du kan gjere med eit bilete i GIMP blir utført med GIMP sine eigne applikasjonar. Likevel gjer GIMP seg bruk av mange programtillegg, også kalla “plug-ins”. Dette er eksterne program som arbeider tett saman med GIMP og er i stand til å manipulera bilete og andre objekt i GIMP på mange avanserte måtar. Ein del viktige programtillegg er pakka saman med GIMP og dukkar opp automatisk når du opnar GIMP. Andre kan du skaffa deg på andre måtar, for eksempel ved søk på Internett. programtillegga, saman med høvet til å lage eigne skript, er faktisk dei enklaste måtane alle som ikkje er med i utviklingsteamet for GIMP har til å leggje nye funksjonar inn i GIMP. Du kan finne meir om dette i Seksjon 1, “ Programtillegg ”.

Alle kommandoane i Filtermenyen, og mange andre kommandoar i andre menyar, er eigentleg programtillegg. Difor vil du av og til få ei blanding av norsk og engelsk i menyane. Ikkje alle programtillegga er omsette til norsk.

Utanom programtillegga, som er småprogram skrivne i programmeringsspråket C, kan GIMP også gjere bruk av skript. Det aller meste av eksisterande skript er laga i eit språk som blir kalla Script-Fu og spesielt tilpassa GIMP. (For dei som er interesserte i det, er dette ein dialekt av eit Lisp-liknande språk som blir kalla Scheme). Det er også mogleg å skrive skript i Python og Perl. Desse språka er meir fleksible og kraftigare enn Script-Fu. Ulempen er at dei er avhengige av programvare som ikkje automatisk blir levert saman med GIMP. Dermed er dei ikkje garantert å virke korrekt i alle installasjonar av GIMP.