| Kapittel 6. Få bilete ut av GIMP | ||
|---|---|---|
 |
Del II. Frå novise til ekspert |  |
| Kapittel 6. Få bilete ut av GIMP | ||
|---|---|---|
| |
Del II. Frå novise til ekspert | |
Innhald
GIMP kan lese frå og skrive til eit uttal av ulike grafiske filformat. Med unnatak av GIMP sitt eige filformat, XCF, blir filhandteringa gjort med programtillegg. Difor er det relativt enkelt å legge til nye format dersom behovet skulle dukka opp.
Ikkje alle filtypane er like gode for alle føremål. I dette kapitlet vil vi prøve å vise fordeler og ulemper med dei vanlegaste typane.
Når du er ferdig med eit bilete, ønskjer du til vanleg å lagre dette. (Det er forresten ein god idé å lagre bilete innimellom også. GIMP er eit nokså robust program, men truleg vil du før eller seinare oppleve at programmet eller maskinen din krasjar). Som regel vil du lagra bileta i same formatet som dei blei opna i. Det kan likevel vere ein god regel å lagra i GIMP sitt eige filformat XCF medan du arbeider med biletet. Dette fordi nesten alle opplysningane om biletet og arbeidsgangen blir lagra samstundes. Einaste viktige som ikkje blir lagra er angrehistoria. XCF-filene kan, etter det vi kjenner til, ikkje lesast av andre program, så når biletet er ferdig, bør du lagra det i eit meir vanleg format som t.d. JPEG, PNG, TIFF eller liknande.
Du kan lagra biletfiler på fleire måtar. Du finn meir om dette i filmenyen.
Du kan lagra eit bilete i svært mange ulike format. Dei ulike formata kan lagra ulike opplysningar om biletet, men bare GIMP sitt eige filformat (XCF) lagrar (nesten) alle opplysningane om biletet. Ønskjer du å lagra eit bilete i eit anna format, vil GIMP seie frå om at du kjem til å misse data, men sjølvsagt er det opp til deg å kjenne eigenskapane til det formatet du vel.
Som sagt ovanfor, er det bare filformatet XCF som tar vare på (nesten) alle data i eit bilete. Prøver du å lagra eit bilete i eit format som ikkje tar vare på informasjonen i biletet, vil GIMP åtvara deg med ei melding om dette, og kva for data som går tapt dersom du likevel nyttar det valde formatet. Du får også eit spørsmål om du heller vil «eksportera» biletet. Når du eksporterar eit bilete, blir sjølve biletet ikkje forandra. Sjå Export file.
![[Notat]](images/note.png)
|
Notat |
|---|---|
|
Når du lukker eit bilete t.d. ved å avslutta GIMP, vil du få opp ei melding dersom biletet er «ureint», dvs. at biletet er endra utan å bli lagra etterpå. Lagrar du eit bilete, vil biletet etter lagringa bli sett på som «reint», sjølv om filformatet du valde ikkje lagrar alle biletdata. |
![[Åtvaring]](images/warning.png)
|
Åtvaring |
|---|---|
|
Legg merke til at GIF-formatet ikkje kan lagra ein del grunnleggande biletopplysingar som t.d. utskriftoppløysinga. Dersom dette er viktig, bør du kanskje vurdere å bruke eit anna format som t.d. PNG. |
«Linjevis» betyr at biletet blir vist etter kvart som det blir lasta ned. Dette var spesielt viktig den tida dei fleste internettsamband var saktegåande. Brukaren kunne då stoppe nedlastinga dersom biletet såg uinteressant ut. Funksjonen er mindre viktig i dag.
GIF-kommentarane kan bare vere 7-bits ASCII. Bruker du andre teikn vil GIMP lagre biletet utan kommentarane og deretter gi ei melding om at kommentarane ikkje blei lagra.
Gjer at animasjonen vil bli repetert heilt til du stoppar han.
Dersom du ikkje har bestemt dette tidlegare, kan du bestemme kor mange millisekund pausen mellom kvar ramme skal vere. Du finn meir om dette i Del 2.1.2, «Å bruke lagdialogen».
Dersom du ikkje har bestemt dette tidlegare, kan du bestemme korleis skiftet mellom rammene skal gå føre seg. Du har valet mellom
Det er meg likegyldig: Dette valet kan bare brukast når alle biletlaga er ugjennomsiktige. Laget vil overskrive det som ligg under.
Kumulative lag (Kombinere) : Tidlegare viste rammer blir ikkje viska ut når ei ny ramme blir vist.
Ei ramme per lag (erstatt): Tidlegare viste rammer blir sletta før den nye ramma blir vist.
JPEG-filene har til vanleg endingane .jpg, .JPG eller .jpeg, og er mykje brukt fordi metoden som blir nytta for å komprimera filene gir eit svært godt resultat utan at det går særleg merkbart ut over kvaliteten så lenge komprimeringa er moderat. Det er i så måte ingen andre format som kjem opp mot JPEG. Ulempen er at formatet ikkje støttar gjennomsikt, og heller ikkje samansette lag. Difor blir bilete som skal lagrast som JPEG i GIMP gjerne eksporterte i staden for å bli lagra direkte.
Algoritmen for JPEG er eigentleg nokså kompleks, men heldigvis treng du ikkje bry deg om anna enn å justere kvaliteten, og dermed kompresjonen. Resten er for JPEG-ekspertane.
![[Obs]](images/caution.png)
|
Obs |
|---|---|
|
Etter at biletet er lagra som JPEG-fil, vil det bli oppfatta av GIMP som «reint», dvs. at det kjem ikkje opp noe åtvaring dersom du lukkar det. Sidan JPEG-formatet ikkje lagrar alle opplysningane om biletet, kan dette vere ein ulempe. Difor er det til vanleg lurt å først lagre biletet i GIMP sitt eige XCF-format. |
Når du lagrar eit bilete i JPEG-format, dukkar det opp eit dialogvindauge der du kan setje kvalitetsnivået på ein skala frå 1 til 100. Mellom 95 og 100 er det liten skilnad i kvaliteten. Normalverdien er 85, men ofte kan du setje verdien mykje lågare utan å gjere kvaliteten merkbart dårlegare. Dette kan du kontrollera ved å markere for «Førehandsvising i biletvindauget». Du endrar ikkje noe på sjølve biletet før du lagrar det, så metoden er trygg.
|
|
Notat |
|---|---|
|
Verdiskalaen for kvalitet er ikkje standardisert. Talet for kvalitet samsvarar ikkje alltid med tilsvarande tal i andre samanhengar. Kvalitet 80 i GIMP treng såleis ikkje vere det same som kvalitet 80 i eit anna program. |
Dersom denne er aktivert, vil biletet bli vist med same kvalitet som det lagra biletet vil bli. Dermed kan du lett sjå kor mykje biletet kan komprimerast med tilfredsstillande kvalitet. Biletet du arbeider med blir ikkje påverka av dette. Så snart dialogvindauget er lukka, blir biletet igjen vist i den opphavlege kvaliteten.
Litt om dei avanserte innstillingane:
Denne metoden gjer at det blir brukt optimaliserte parameter for mengdekoding («entropy encoding»). Dette vil som oftast resultere i ei mindre fil, men kan ta lang tid.
Dersom du aktiverer denne, blir biletet ikkje komprimert ovanfrå og ned, men i fleire gjennomgangar. Når biletet blir vist, vil det dukke opp i fleire omgangar, litt betre for kvar gong. Føremålet er det same som for linjevising av GIF-bilete. Metoden kan resultere i litt større filer.
Dei fleste digitalkamera nyttar JPEG-formatet med ekstra informasjonar om dato, kamerainnstillingar, kamera ID og mykje anna. Denne informasjonen er lagra som såkalla EXIF-data. GIMP kan laste inn desse data, men ikkje gjere seg nytte av dei. Dersom biblioteket «libexif» er lagt inn i datamaskinen (det følgjer ikkje med normaloppsettet for GIMP), vil dei same EXIF-dataane bli lagra når du lagrar frå GIMP, men utan å legge til eventuelle endringar. Har du gjort forandringar, vil altså EXIF-data innehalde feil opplysningar. Manglar «libxif», vil EXIF-data ikkje bli lagra frå GIMP.
Dette valet gir deg høve til å lagre ein miniatyr saman med biletet. Mange program bruker desse for raskt å lage førehandsvisingar av biletet.
|
|
Notat |
|---|---|
|
Dette valet er tilgjengeleg bare dersom GIMP er bygd med støtte for EXIF. |
XMP-data er metadata om biletet. Formatet er ein konkurrent til EXIF. Dersom denne er aktivert, vil metadata for biletet bli lagra som XMP-data i biletfila.
Dersom det er lagt inn eigne kvalitetsinnstillingar (eller «kvantiseringstabell» ) i originalbiletet, kan du bruke denne i staden for standardinnstillingane.
Har du bare gjort noen få endringar i biletet, vil du som oftast få nokså nær same kvalitet og fillengde når du bruker innstillingane frå biletet. Dette vil redusera tapa som kjem som følgje av kvantiseringa i høve til om du bruker andre innstillingar.
Dersom kvalitetsinnstillingane i originalbiletet er dårlegare enn standardinnstillingane, vil kommandoen « Bruk kvalitetsinnstillingane frå originalbiletet » vere tilgjengeleg men uverksam. Dette for å sikra at du alltid får ein kvalitet som er minst like god som originalen.
JPG-komprimeringa lager ein del støy i biletet i form av hakkete kantar. Ved hjelp av glidebrytaren kan du bestemmar kor mykje støyen skal jamnast ut. Støyredusksjonen kan gjere biletet uskarpt.
Denne vil legge inn noen merke i fila slik at dersom lastinga av fila blir avbroten, kan nedlastinga halde fram seinare frå siste nedlasta merke. Kan vere fornuftig ved store bilete.
Auget vårt opfattar ikkje fargane likt gjennom heile spekteret. Dette kan brukast for å handtere nærliggande fargar som identiske fargar. Du har tre alternativ:
1×1, 1×1, 1×1 (best kvalitet): Ofte referert til som (4:4:4). Gir best kvalitet, bevarer kant- og kontrastfargar, men med mindre kompressjon.
2x1,1x1,1x1 (4:2:2): Dette er standardmellomsteget. Gir som oftast eit godt forhold mellom biletkvalitet og filstorleik. I noen tilfelle kan biletkvaliteten bli merkbar forbetra dersom ein ikkje bruker mellomsteg (4:4:4). Dette gjeld helst for bilete med fine detaljar, som f. eks. tekst på einsfarga bakgrunn eller nesten einsfarga bilete.
1x2,1x1,1x1: Dette er det same som (2x1,1x1,1x1), men med horisontal fargefletting i staden for vertikal. Som om noen skulle ha rotert biletet.
2×2, 1×1, 1×1 (minst fil): (Ofte referert til som 4:1:1). Beste kompressjon. Passer for bilete med veike kantar, men tenderer til å gi unaturlege fargar.
DCT står for «Discrete Cosine Transform», og er første steget i JPEG-algoritmen. Dette er rein matematikk, og vala du har er «desimaltal», «heiltal» (normalinnstillinga) og «raske heiltal»:
Desimaltal: Desimaltala er litt betre enn heiltala, men er merkbart seinare dersom maskinen din ikkje er utstyrt meg ein god matematikkprosessor. Metoden kan også gi eit litt varierande resultat frå maskin til maskin, medan metodane med heiltal skal gi same resultatet uavhengig av maskintype.
Heiltal: (normalinnstillinga) er raskare enn «desimaltal», men er ikkje så nøyaktig.
Raske heiltal: Rask, men også den mest unøyaktige metoden.
I denne tekstboksen kan du skrive inn merknader som skal lagrast saman med biletet.
«Linjevis» betyr at biletet blir vist etter kvart som det blir lasta ned. Dette var spesielt viktig den tida dei fleste internettsamband var saktegåande. Brukaren kunne då stoppe nedlastinga dersom biletet såg uinteressant ut. Funksjonen er mindre viktig i dag.
Dersom biletet ditt har mange nivå av gjennomsikt, vil nettlesarane som bare bruker to nivå av gjennomsikt bruke bakgrunnsfargen frå verktøykassa som bakgrunn. (Internet Explorer opp til versjon 6 er ikkje i stand til å gjere seg nytte av denne informasjonen).
Gammakorreksjonen er for å kunne justera visinga av fargeverdiar på ulike datamaskiner. Gammainformasjonen som blir lagra i PNG vil vere den same som du har sett for den gjeldande visinga. Når biletet blir brukt på andre maskiner, kan brukaren korrigere gammaverdien slik at biletet ikkje blir vist for mørkt eller for lyst.
PNG bruker ein forskyvingsverdi kalla «oFFs chunk». Dette er data for biletpossisjonen. Diverre verkar av ein eller annan grunn ikkje dette i GIMP. For å unngå problem, aktiverer du ikkje forskyving, men la GIMP flate ut biletet før du lagrar det.
Lagra biletoppløysinga i DPI («dots per inch»).
Datoen fila blei lagra.
Dette gjeld kommentarar som du har skrive inn om biletet. Kommentarane kan lesast i vindauget bileteigenskapar.
Gjer at fargeverdiane for pikslane blir lagra, sjølv om pikslane er komplett gjennomsiktige.
Sidan kompressjonen er tapsfri, er den einaste grunnen til å bruke eit nivå lågare enn 9 at komprimeringa kan ta litt lang tid på trege datamaskiner. Dekomprimeringa går like fort uansett kva kompressjonsnivå du vel.
Klikk for å lagra gjeldande innstillingar. Du kan då klikke på for å hente dei inn igjen.
|
|
Notat |
|---|---|
|
Sidan PNG også kan lagra indekserte bilete, kan du redusere talet på fargar, og dermed også filstorleiken, for bilete som skal sendast over nettverk. Sjå meir om dette i Del 6.6, «Indeksert modus». Datamaskinene arbeider med 8-bits blokker, såkalla «byte». Kvar byte kan innehalde opp til 256 ulike fargar. Det er ingen vits i å redusere talet på fargar til under 256 i håp om å redusera filstorleiken sidan det blir brukt ein byte uansett. «PNG8»-formatet har heller ikkje støtte for variabel gjennomsikt, bare gjennomsikt eller ikkje gjennomsikt. Dersom du ønskjer å bruke delvis gjennomsikt også på Internet Explorer 6 og lågare, kan du bruke filteret AlphaImageLoader DirectX i kodene dine for nettsida. Sjå meir om dette i Microsoft Knowledge Base [MSKB-294714]. Internet Explorer 7 og høgare har støtte for delvis gjennomsikt. |
Dette valet gir deg høve til å bestemma algoritmen som skal brukast for å komprimere biletet.
Ingen: Rask, utan tap, men gir stor fil.
LZW: LZW er forkorting for algoritmen «Lempel-Ziv-Welch» som komprimerer biletet utan tap. Dette er ein gammal metode, men effektiv og rask. Meir informasjon (engelsk) på [WKPD-LZW].
Pack Bits: Ein rask, enkel kompressjon for «run-length» koding av data. PackBits-formatet blei introdusert av Apple då MacPaint blei tatt i bruk på Macintosh datamaskinen. Ein PackBits datastraum er sett saman av pakker med 1 bytes header etterfølgd av data. (Kjelde: [WKPD-PACKBITS])
Deflate: Dette er ein algoritme for tapsfri komprimering. Metoden er ei blanding av «Lempel-Ziv-Storer-Szymanski-Algorithmen» (LZ77) og «Huffman-Koding». Den same metoden blir også brukt i filformata Zip, Gzip og PNG. Kjelde: [WKPD-DEFLATE].
JPEG: Ein svært god metode, men ikkje utan tap av data.
CCITT Group 3 fax; CCITT Group 4 fax: Dette er komprimeringsmetodar brukte for telefaks.
|
|
Notat |
|---|---|
|
Dette valet kan bare brukast dersom biletet er indeksert med to fargtar. Bruk menyvalet → → for å omforme biletet til indeksert med «Bruk svart og kvit (1-bit) palett». |
Gjer at fargeverdiane for pikslane blir lagra, sjølv om pikslane er komplett gjennomsiktige.
Her kan du skrive inn merknader til biletet.
