Kapittel 7. Teikne med GIMP

Når du arbeider med eit bilete, er det ofte ønskjeleg å påverka berre delar av biletet. I GIMP kan du markere område i biletet som utval og arbeide vidare på dette. Når du lastar inn eit bilete, vil normalt heile biletet vere markert som eit utvald, men det er enkelt å avgrense utvalet undervegs. Dei fleste, men ikkje alle, verktøya i GIMP vil verke berre innføre eit utval.

Figur 7.1. Korleis isolere dette treet?

Kunsten å gjere det rette utvalet vil ofte vere nøkkelen som opnar for å få til det resultatet du ønskjer. Diverre er det ikkje alltid like enkelt å få til. I biletet over skulle eg gjerne ha klipt treet i forgrunnen ut frå bakgrunnen og limt det inn i eit anna bilete. For å kunne gjere dette, må eg kunne lage eit utval som inneheld berre treet og ingenting anna. Dette er vanskeleg både fordi treet har eit komplekst omriss og fordi det kan vere vanskeleg å skilje treet frå bakgrunnen.

Figur 7.2. Den vanlege visinga av utvalet med prikkelinja.

Her kjem det eit viktig punkt som det er heilt avgjerande at du forstår dersom du ønskjer å utnytta GIMP. Til vanleg ser du utvalet omkransa av ei prikkelinje. Utvalet kan vere ein del av biletet, eller heile biletet. Dermed er det lett å tru at utvalet er ein slags figur med dei utvalde partane på innsida, og resten av biletet på utsida av figuren. Dette kan i mange tilfelle vere ei grei forklaring, men held ikkje alltid.

Eigentleg vert eit utval handtert av GIMP som ein kanal. Den indre strukturen i eit utval er identisk med farge- og alfa-kanalane i eit bilete. I utvalet har altså kvart biletpunkt sin eigen verdi definert i området 0 (umarkert) til 255 (full markering). Fordelen med dette er at kvart punkt kan vere meir eller mindre utvald, dvs. ha verdiar mellom 0 og 255. Som du vil sjå seinare, er det mange situasjonar der det er ein fordel å ha mjuke overgangar mellom den utvalde delen av biletet og resten av biletet.

Kva så med prikkelinja som dukkar opp når du oppretter eit utval?

Prikkelinja er ei konturlinje som deler område som er meir enn halveges utvalde frå område som er mindre enn halvvegs utvalde.

Figur 7.3. Same utvalet i snarmaskemodus.

While looking at the dashed line that represents the selection, always remember that the line only tells part of the story. If you want to see the selection in full detail, the easiest way is to click the QuickMask button in the lower left corner of the image window. This causes the selection to be shown as a translucent overlay atop the image. Selected areas are unaffected; unselected areas are reddened. The more completely selected an area is, the less red it appears.

Many operations work differently in QuickMask mode, as mentioned in the QuickMask overview. Use the QuickMask button in the lower left corner of the image window to toggle QuickMask mode on and off.

Figur 7.4. Same utvalet i snarmaskemodus med mjuk kant.

1.1. Mjuke kantar

I standardinnstillingane til utvalsverktøya, som t.d. verktøyet for rektangelutvalet, vert markeringa avgrensa med skarpe kantar. Pikslane innføre prikkelinja er fullstendig utvalde, medan pikslane utanfor ikkje er utvalde i det heile. Dette kan du kontrollera med snarmaska. Du få eit tydeleg avgrensa rektangel omringa av raudfarge. I verktøykassa finn du ein liten kontrollboks kalla Mjuke kantar. Dersom du aktiverer denne, kan du bestemma kor brei overgangen frå fullt utvald til ikkje utvald skal vere ved hjelp av glidebrytaren Radius.

Du kan prøve ut dette med det rektangulære utvalsverktøyet og kontrollere resultatet ved å slå på snarmaska. Den tidlegare skarpe overgangen er vortent uskarp.

Dei mjuke kantane er svært grei å bruke når du klipper ut og limer inn utval i eit bilete. Den uskarpe kanten gjer overgangane mindre synlege. Tilpassinga vert dermed enklare.

Du kan legge til mjuke kantar i eit utval når det måtte passe deg, sjølv om utvalet opphavleg vart laga med skarpe kantar. Gå inn på Utval → Mjuke kantar i biletmenyen. Det kjem då opp ein dialogboks der du kan setje breidda på overgangen og trykk på knappen OK. Du kan også gå den motsette vegen, og gjere kanten skarpare ved å gå inn på Utval → Gjer skarpare.

	Notat
	For den spesielt interesserte lesaren: Dei mjuke kantane vert laga ved å lage ei gaussisk utjamning med den spesifiserte radiusen (breidda) til den valde kanalen.

1.2. Å lage eit delvis gjennomsiktig utval

Du kan bestemma gjennomsikta for eit lag, men kan ikkje gjere dette direkte for eit utval. Korleis kan ein då lage for eksempel eit bilete av eit gjennomsiktig glas? Her er ein metode:

For enkle utval, bruk viskeleret innstilt til ønskt gjennomsikt.
For complex selections: use Select → Float to create a floating selection. This creates a new layer with the selection called «Floating Selection» (Del 4.5, «Gjer flytande»). Set the opacity slider in the Layer Dialog to the desired opacity. Then anchor the selection: outside the selection, the mouse pointer includes an anchor. When you click while the mouse pointer includes the anchor, the floating selection disappears from the Layer Dialog and the selection is at the right place and partially transparent (anchoring works this way only if a selection tool is activated : you can also use the Anchor Layer command in the context menu by right clicking on the selected layer in the layer dialog).

Dersom du bruker denne funksjonen ofte er det enkaste å bruke snartastar: Kopier utvalet med Ctrl + C og lim det inn som flytande lag med Ctrl + V og deretter menyvalet Lag → Nytt Lag. Du kan justere dekkevna før eller etter at du har oppretta det nye laget.
Endeleg kan du også bruk Lag+Masker+Legg til lagmaske. Du kan bruke ein pensel med høveleg dekkevne (gjennomsikt) og teikne med svart farge der du ønskjer utvalet gjennomsiktig. Deretter legg du lagmaska inn i biletet med Lag+Masker+Legg til i utvalet. Sjå meir om dette i kapitlet om lagmasker.
Dersom du øskjer å gjere den einsfarga bakgrunnen i biletet gjennomsiktig, legg du til ein alfakanal dersom denne ikkje finst frå før og vel ut bakgrunnen med tryllestaven. Bruk deretter fargeplukkaren og hent bakgrunnsfargen slik at denne vert forgrunnsfargen i verktøykassa. Aktiver fyllverktøyet og set modus til «slett farge». Fyll deretter utvalet. Denne metoden vil viske ut pikslar med same fargen som fyllfargen. Pikslar med nærliggande fargar vert delvis utvalde samstundes som fargen endrar seg meir eller mindre.

Den enklaste måten er å bruke kommandoen Rediger → Tøm utvalet som gjer pikslane fullstendig gjennomsiktige, men utan at du kan styre dekkevna slik du kan når du bruker fyllverktøyet.